2020-2021 EĞİTİM-ÖĞREİTİM YILI 10.TÜRK DİLİ ve EDEBİYATI DERSİ

ŞİİR ÜNİTESİ TARAMA TESTİ 

1.     Araplara Türkçeyi öğretmek ve Türkçenin Arapça kadar

zengin bir dil olduğunu göstermek amacıyla yazılan ilk

Türkçe sözlüktür. Eser yalnızca bir sözlük olmayıp Türkçenin

XI. yüzyıldaki dil özelliklerini belirten, ses ve yapı bilgisine

ışık tutan bir gramer kitabı; kişi, boy ve yer adları kaynağı;

Türk tarihine, coğrafyasına, mitolojisine, folklor ve halk

edebiyatına dair zengin bilgiler içeren, aynı zamanda

dönemin tıbbı ve tedavi yöntemleri hakkında bilgi veren

ansiklopedik bir eser niteliği taşımaktadır.

Bu parçada sözü edilen eserin adı ve yazarı aşağıdakilerin

hangisinde doğru verilmiştir?

A) Divan-ı Hikmet - Ahmet Yesevi

B) Kutadgu Bilig - Yusuf Has Hacip

C) Muhakemetü’l-Lugateyn - Ali Şir Nevai

D) Atabetü’l Hakayık - Edip Ahmet Yükneki

E) Divanu Lugati’t-Türk - Kaşgarlı Mahmut

Deli gönül bizim ele gidersen

Selam söyle eller bana küsmesin

Yol ırak viran bağa varırsan

Gülü solmuş bağlar bana küsmesin

2. Bu dörtlükte aşağıdakilerden hangisine örnek vardır?

A) Teşbih (Benzetme) B) Teşhis (Kişileştirme)

C) Tezat (Zıtlık) D) Telmih (Hatırlatma)

E) Tenasüp (Uygunluk)

Yene bir kereglig sözüm bar sana,

Ayayın men anı, kulak tut mana;

Söz oldur: Tekebbürni baştan salıp

Tevâzu’nı berk tut, yapuş ked ana.

Günümüz Türkçesiyle

(Yine bir gerekli sözüm var sana,

Söyleyeyim ben onu, kulak ver bana;

Söz şudur: Kendini beğenmişliği baştan atıp

tevazuyu sıkı tut, ona iyice sarıl.)

3. Atabetü’l Hakayık’tan alınmış bu dörtlükte işlenen tema

aşağıdakilerden hangisidir?

A) Alçak gönüllülük B) Kibir C) Ayrılık

D) Allah aşkı E) Hayatın geçiciliği

4. Yüce dağ yeşil çimen yol olsa

Acem bahçeleri gonca gül olsa

Saçı sırma gül dudağı bal olsa

Gönül istemezse dile daş gelir.

Bu dörtlükte altı çizili söz gruplarında görülen edebî

sanat aşağıdakilerden hangisinde doğru açıklanmıştır?

A) Anlamca birbiriyle ilgili kelimeler bir arada kullanılmıştır.

B) İnsan dışındaki bir varlığa, insana ait bir özellik verilmiştir.

C) Aynı varlığa ait birbirine zıt kavramlar bir arada kullanılmıştır.

D) Bir olayın gerçek sebebi farklı ve güzel bir nedene bağlanmıştır.

E) Birbiriyle ilgili iki şeyden zayıf olan kuvvetli olana benzetilmiştir.

                     I                                                                 II

İki dilber gördüm güller içinde                         Gurbette ömrüm geçecek

İkisi de nazlı cana uygundur                            Bir daracık yerim de yok

İsmini gizlerim diller içinde                             Oturup derdim dökecek

Biri nazlı kuğu biri toygundur                         Bir münasip yârim de yok

5.Aşağıdakilerden hangisi bu dörtlüklerin ortak özelliği  değildir?

A) Uyak ve redif kullanılması

B) Hece ölçüsüyle söylenmesi

C) Çapraz kafiyeyle düzenlenmesi

D) Halk şiiri geleneğiyle söylenmesi

E) Sanatlı, ağır bir dilin tercih edilmesi

6.  Kerem der ki dağ üstüne dağ olmaz

     Ah çekenin yüreğinde yağ olmaz

     Elin kızı gelip sana yâr olmaz

     Varıp kapısına kul olmayınca

Bu dizelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Ölçüsü hecedir.

B) Birimi dörtlüktür.

C) Redif kullanılmıştır.

D) Tam uyak kullanılmıştır.

E) Uyak düzeni aaab şeklindedir.

7. Dile yâr

    Gör bir âfet dile yâr

    Ben sana vurulmuşum

    Ne istersen dile yâr

    Öldür beni yaşatma

    Verme beni dile yâr

Bu mâninin konusu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Aşk B) Ölüm C) Ayrılık D) Buluşma E) Gurbet

8. Ok atılır kal’asından

    Hak saklasın belâsından

    Köroğlu’nun nârasından

    Her yan gümbür gümbürlenir.

Bu parça aşağıdaki nazım biçimlerinin hangisinden alınmıştır?

A) Koşma B) Semai C) Türkü D) Mâni E) Varsağı

9. Orijinal metin                                              Günümüz Türkçesiyle

Bilig birle âlim yokar yokladı                        Âlim, bilgi ile yükseldi,

Biligsizlik erni çökerdi kodı                            Bilgisizlik insanı aşağı düşürdü.

Bilig yind usanma bil ol hak resul                   Bilgiyi ara, usanma; bil ki o hak Resul

Bilig Çin’de erse siz arkang tidi İlim,             Çin’de bile olsa arayınız. dedi

Atabetü’l Hakayık’tan alınan bu dizeler için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Hece ölçüsüyle yazılmıştır.                   B) İslami ögelerden izler vardır.

C) Bilginin önemi vurgulanmıştır.              D) Uyak düzeni aaab'dir

E) Dörtlük nazım birimi kullanılmıştır.

10. Al giydim alsın diye

      Mor giydim sarsın diye

      İsteyene varmadım

      Sevdiğim alsın diye

Bu dörtlüğün nazım biçimi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Türkü B) Mâni C) Koşma D) Semai E) Varsağı

11. Aşağıdaki tanımların hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?

A) Söz, söyleyiş, üslup anlamına gelen “deyiş”, halk

edebiyatında türkü, destan, nefes, tekerleme, koşma

gibi hece ölçüsüyle yazılmış şiirlerin genel adıdır.

B) Mazmun, daha çok, bir nesnenin veya bir hâlin kendisini

söylemek yerine mevcut özelliklerinden biri veya birkaçının

dolaylı bir şekilde ifade edilmesidir.

C) Cinas, edebiyat terimi olarak anlamları aynı, yazılış ve

okunuşları farklı olan kelimelerin bir arada

kullanılmasıyla yapılan söz sanatını ifade eder.

D) “Hikmet”, Ahmet Yesevi’nin İslamiyet’in esaslarını, tasavvufun

inceliklerini hece ölçüsü ve sade bir dil kullanarak

kaleme aldığı şiirlerdir.

E) Destan, toplum hayatında meydana gelen olaylar üzerine

hece ölçüsü ve koşma tarzında söylenen âşık edebiyatının

bir nazım şeklidir.

12. Aşağıdakilerden hangisi yay ayraç içinde verilen nazım

biçiminde yazılmamıştır?

A)   Yürü behey Bulgar dağı                        B)     Ben güzelim diye böyle

       Senden yüce dağ olma mı                               Kurulma nazlım kurulma

       Sen yaylanın güzelisin                                    Evveli coşkun akıp da

       Yanağına ağ olma mı                                     Durulma nazlım durulma

                          (Varsağı)                                                        (Koşma)

C)   Yine geldi yaz ayları                            D)     Çarşamba’yı sel aldı

       Göçeceğim şimden gerü                                Bir yâr sevdim el aldı

       Yaz yağmuru sulu olur                                   Keşke sevmez olaydım

      Coşar, çağlar şimden gerü                               Elim koynumda kaldı

                             (Semai)                                                            (Türkü)

E)  Karaca

      Aldım aşkın tüfeğin

      Vurdum birkaç karaca

      Dünyada bir yâr sevdim

       Kaşı gözü karaca (Mâni)

13. Aşağıdaki dizelerin hangisinde teşhis (kişileştirme) söz  konusudur?

A) Bîmâr-ı derd-i aşk kabûl eylemez ilâç

(Aşk derdinin hastası ilaç kabul etmez.)

B) İnsân-ı kâmil olmağa sa’y eyle âdem ol

(Olgun insan olmaya çalış, adam ol.)

C) Meftûhdur erbâb-ı dile bâb-ı mahabbet

(Sevgi kapısı gönül ehline açıktır.)

D) Çıkmadun ey mâh-ı tâbân bekledük akşama dek

(Ey sevgili, bekledik akşama dek çıkmadın.)

E) Taklîd-i zâğ kebk-i hırâmânı güldürür

(Karganın taklidi, güzel salınışlı kekliği güldürür.)

14. Kaçup sahrâlara kurtuldu Mecnûn hâne kaydından

(Mecnun çöllere kaçıp ev derdinden kurtuldu.)

Bu mısradaki edebî sanatın işlevi aşağıdakilerin hangisinde doğru açıklanmıştır?

A) Cansız bir varlığa insan özelliği verilmiştir.

B) Bilinen bir olay, bir kahraman hatırlatılmıştır.

C) Aralarında ilgi bulunan sözler, bir arada kullanılmıştır.

D) Bir incelik için bilinen bir durum, bilmezlikten gelinmiştir.

E) Bir varlık, geçici olarak başka bir varlığın özelliğini almıştır.

15. Sînemde yanar nâr-ı tecellâdır bu

     Tekrîm olınan âdem-i mânâdır bu

     Fethinde Felâtun-ı hıred âcizdir

     Dil nâmına bir nükte-i garrâdır bu

(Sinemde yanan tecelli ateşidir bu. Saygı gösterilen mana

insanıdır bu. Eflatun’u anlayıp açıklamakta akıl acizdir.

Gönül namına bir güzel nüktedir bu.)

Bu parça aşağıdaki nazım biçimlerinin hangisinden  alınmıştır?

A) Rubai     B) Muhammes             C) Şarkı      D) Murabba       E) Kıta

16. Aşağıdakilerden hangisi bir gazelin matla (ilk) beytidir?

A) Var ise bir hünerün arz ile isbât eyle

Olamaz mahz-ı mübâhat bu da’vaya delil

B) Mihrin görür kemâlde her gün zevâlini

Âkil felekde câh ille mağrur olur mu hiç

C) Hâlimi arz et sabâ dildâre Allah aşkına

Sûziş-i dilden haber ver yâre Allah aşkına

D) Kâkül-i ham-der-ham-ı dildârı etdin târmâr

Eyledin uşşâkı der-zencîr-i sevdâ ey sabâ

E) Göz yum cihandan aç gözünü kendü hâlüne

Sen göz yumub açınca bu dünyâ gelür gider

17. Ben cihân-ârâ şehenşâh-ı cihân-ı ma’niyem

     Sözlerün de pâdişâh-ı kâmrânîdür sözüm

(Ben mana âleminin cihanı süsleyen yüce sultanıyım.

Sözüm de bütün sözlerin bahtiyar sultanıdır.

Yukarıdaki beyit bir kasidenin hangi bölümünden alınmıştır?

A) Girizgâh B) Methiye C) Tegazzül D) Fahriye E) Dua

18.     1526 yılında İstanbul’da doğdu. Bir müezzinin oğluydu.

Çocukluğunda saraç çıraklığı yaptı. İçindeki öğrenme aşkı

ile medreselerde okudu. Büyük bir şair oldu. Padişahların

sarayına girmekle beraber, bir halk çocuğu olduğunu unutmadı.

Padişahların otoritesi ve göz kamaştırıcı makamı onu

hiçbir zaman ezmedi. O, sade ve basit bir insanın da mutlu

olabileceği ve insanlığa hizmet edebileceğine inandı. Bir

yan-dan ordu ve hükümdarların savaşlarını tantanalı

şiirlerle dile getirirken öte yandan çok ince aşk şiirleri

kaleme aldı. 1600 yılında dünyaya gözlerini kapadı.

Divan’ında yer alan Kanuni Mersiyesi onun en tanınmış

şiirlerinden biridir.

Bu parçada sözü edilen şair aşağıdakilerden hangisidir?

A) Baki B) Fuzuli C) Nedim D) Nefi E) Şeyhî

19.     Arap ve Fars edebiyatlarında görülmeyen bu nazım

biçimi, divan şiirinde halk edebiyatından gelen bir tesirle

doğmuş-tur. Bent sayısı üç ile beş arasında değişir.

“miyan” veya “miyanhane” ile “nakarat” bölümlerinden

oluşur. Naili, Nedim, Şeyh Galip ve Enderunlu Vasıf bu

türün önemli temsilcileridir.

Bu parçada sözü edilen divan edebiyatı nazım biçimi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Rubai B) Tuyuğ C) Şarkı D) Murabba E) Terbi

20.(I) Divan şiirinde gazelin çıkış noktası olan ilk iki mısrasıyla

sonraki bütün kafiyeleri belirleyen beyit “doğuş yeri”

anlamında “matla” adını alır. (II) Gazelde “yek avaz”,

matla beytini takip eden ve ondan daha güzel olmasına

çalışılan beytin adıdır. (III) Öte yandan gazelin en güzel

beyti, “şah beyit” veya “beytül gazel” diye ayrı bir isimle

değerlendirilir. (IV) Gazelin sona erdiği beyte “kesim yeri”

anlamında “makta” adı verilmiştir. (V) Bütün beyitlerinde

aynı konunun işlendiği gazellere ise “yek-ahenk” adı

verilir.

Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?

A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

21. Aşağıdakilerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?

A) “Rubai” ve “kıt’a”da olduğu gibi “tuyuğ”da da mahlas kullanılmaz.

B) Yunus Emre, aruzla yazılmış şiirleri olmakla birlikte bir divan şairi değildir.

C) Beyitlerle kurulan “terciibent”te vasıta beyti, bentten  bende değişiklik gösterir.

D) Dinî temaları işleyen ilahiler, divan şiirindeki tevhit ve münacatlara benzetilebilir.

E) İki beyitten başlamak şartıyla binlerce beyte varabilen mesnevide belirli bir beyit sınırlaması yoktur.

22. Gençlerin elinde geleceği kurmak için cennet kadar güzel bir vatan var.

Bu cümledeki altı çizili benzetmenin türü aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

A) Tam teşbih            B) Teşbihibeliğ          D) Açık istiare

E) Kapalı istiare        C) Temsili istiare

23.      Sagu                                        Atatürk’e Ağıt

Alp Er Tunga öldi mü?           Ağlayalım Atatürk’e

Isız ajun kaldı mu?                  Bütün dünya kan ağladı

Ödlek öçin aldı mu?                Başbuğ olmuştu mülke

Emdi yürek yırtılur                  Geldi ecel can ağladı

(ısız: kötü, ajun: dünya, ödlek: felek, emdi: şimdi)

Aşağıdakilerin hangisi verilen dörtlüklerin ortak özelliği olamaz?

A) Ek hâlinde redif vardır.     B) Yarım uyak kullanılmıştır.

C) Uyak düzeni aaab'dir.       D) Kişileştirme sanatına vardır.

E) Ölen önemli kişilerin ardından söylenmiştir.

24.

I     Işkıng kıldı şeydâ mini cümle âlem bildi mini

      Kaygum sin sin tüni küni minge sin ok kirek sin

                                             Ahmet Yesevi

(ışk: aşk, şeydâ: deli, min: ben, sin: sen, ok: hep

tün: gece - kün: gündüz)

II     Işkun aldı benden beni bana seni gerek seni

       Ben yanaram düni güni bana seni gerek seni

                                  Yunus Emre

Aşağıdakilerin hangisi yukarıda numaralanmış parçaların ortak özelliğidir?

A) Nazım biçimi ilahidir.            B) Tema din ve tasavvuftur.

C) Aruz ölçüsüyle yazılmıştır.     D) Nazım birimi benttir.

E) Yabancı sözcüklere yer verilmemiştir.

25.Mesneviyle ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden  hangisi yanlıştır?

A) Uyak düzeni aa, ba, ca... biçimindedir.

B) Beyit sayısı, konunun işlenişine göre belirlenir.

C) Daha çok, aruz vezninin kısa kalıplarıyla yazılır.

D) Arap ve Türk edebiyatına İranlılardan geçmiştir.

E) Öyküleme gerektiren konular, bu türde işlenmiştir.

26.Aşağıdakilerden hangisi mesnevi ve kasidede ortaktır?

A) Uyak düzeni

B) Beyit sayısı

C) İşlenen konu

D) Nazım birimi

E) Fars edebiyatında ortaya çıkmaları

Tam bir kaside çeşitli bölümlerden oluşur. Bunlardan biri,

---------- bölümüdür.

27.Yukarıda verilen bilgiye göre boş bırakılan yere

aşağıdakilerden hangisi getirilemez?

A) doğa güzelliklerinden söz eden nesib ya da teşbib

B) asıl konuya girişi sağlamak için yazılan girizgah

C) kasidenin sunulduğu kişinin övüldüğü methiye

D) şairin kendisini övdüğü dizelerden oluşan fahriye

E) şairin adının da geçtiği tegazzül

I. Grup                        II. Grup

I. Yek-avaz                Kaside

II. Ziyade                  Mesnevi

III. Tapşırma             Müstezat

IV. Başlık                   Gazel

V. Fahriye

Yukarıda I. grupta verilen kavramlardan hangisi, II. gruptaki nazım şekillerinden biriyle ilişkilendirilemez?

A)I . B) II . C ) III. D) IV. E) V.

28. I. Dil gamla dahi dest ü giribandan usanmaz

        Bir yar içün ağyar ile gavgadan usandık

II.     Nabi ile ol afeti n ahvalini naklet

        Efsane-i mecnun ile Leyla'dan usandık

III. Bir devlet içün çerha temennadan usandık

      Bir vasl içün ağ yara müdaradan usandık

Yukarıda, Nabi'ye bir gazelin üç beyti sırası değiştirilerek

verilmiştir . Bu beyitlerin doğru sıralanışı nasıl olmalıdır?

A) I -III - II                       B) II -I -III           C) II-IIII-I

D) III-II-I                            E) III-I-II

I .

Ferman-ı aşka can iledür inkiyadumuz

Hükm-i kazaya zerre kadar yok inadumuz

II .

Ruhsati'm eyledim senin de methin

AI yanaktan bir buse ver himmetin

Ahiri dünyaya değer gözlerin

Yüz bin sarraf gelse bilmez kıymetin

29.Yukarıdaki şiirlerle ilgili olarak aşağıda verilenlerden  hangisi yanlıştır?

A) ilki gazelden, ikincisi koşmadan alınmıştır.

B) ilk şiir, ikinciye göre daha ağır ve sanatlıdır.

C) ikisi de alındığı şiirin ilk birimidir.

D) ikisinde benzer temalar ele alınmıştır.

E) ikisinde de redif ve uyak kullanılmıştır.

Sen akşamlar kadar büyülü sıcak

Rüyalarım kadar sade, güzeldin

Baş başa uzandık günlerce ıslak

Çimenlerinde yaz bahçelerinin

30.Bu dörtlükteki uyak türü, aşağıdakilerden hangisidir?

A) Cinaslı uyak               B) Zengin uyak       C) Yarım uyak

D) Tam uyak                   E) Redifli uyak

31. Aşağıdaki dizelerin hangisinde, “yarım uyak” vardır?

A)     Aldım aşkın tüfeğin,

Vurdum birkaç karaca

Dünyada bir yâr sevdim,

Kaşı gözü karaca

B)       Değişti günler, değişti devran

Ne olur uyan, haydi artık uyan

C) Şimdi yaşlı gözler bir pınar gibi

Yaslı gönüllere dünya dar gibi

D)    Gökyüzünde turnam bölüktür bölük

       Ayrılık elinden ciğerim delik

E)   Düşmanın sitemi yürekler ezer

      İnsan bu kahr ile canından bezer

32.     Açma zülüflerin yâr yele karşı

Senin zülfün benim telim değil mi

Bülbül figan eder bir güle karşı

O yâr benim gülüm değil mi

Yukarıdaki dörtlükle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Redif kullanılmıştır.

B) Tam kafiye vardır.

C) Konusuna göre lirik şiire örnektir.

D) Kafiye örgüsü “çapraz kafiye”dir.

E) 11’li hece ölçüsü ile yazılmıştır.